Nesta ocasión os viaxeiros non chimpan ao pasado. Fican aquí, no presente, para conversar co actual técnico do Real Club Deportivo. É o 25 de agosto do ano 2040 e quedan apenas 4 horas para que comece unha liga que enfrontará, na súa primeira xornada, ao Dépor co Sporting Club de Portugal. Despois do ascenso do pasado xuño, o equipo herculino debutará no grupo III da Liga Sinopec, segundo chanzo do campionato ligueiro europeo.
Nas nosas casas, poñémonos o casco VSS de asistencia virtual e aparecemos no control de entrada á sala de prensa do estadio Riazor ZTE. Alí, un empregado do club acompáñanos até a cabina onde agarda por nós –tamén virtualmente –o noso entrevistado.
Queremos preguntarlle polas súas sensacións despois do épico ascenso de hai dous meses, así como saber a súa análise da tempada que está por comezar. Desexamos tamén conversar arredor do fútbol contemporáneo, co que el se ten amosado moi crítico en non poucas ocasións. Mais, sobre todo, queremos lembrar a súa carreira como futbolista, alá polas primeiras décadas do século, na que chegou a ostentar a capitanía do Deportivo.
Saúdanos cortesmente cunha aperta de mans, revelando un rostro en tensión ante o envite que se producirá esta tarde sobre a nova alfombra sintética do estadio, instalada esta mesma semana.
Bo día, Míster.
Bo día.
Antes de nada, agradecerlle que teña a deferencia de nos atender só unhas horas antes de volver desprazarse, esta vez fisicamente, a este estadio para dirixir o equipo.
De nada. Un pracer.
Vémolo fino. Parece que está para xogar.
[Sorrí].
Tampouco vos fiedes excesivamente do avatar. Sempre nos amosa mellor do que estamos. Con todo, fago deporte e mantéñome ben.
Aínda é vostede novo.
Xa fun máis. Fixen 55 o mes pasado.
Ben, queriamos comezar botando a vista atrás e lembrando a súa etapa como xogador. Estivo cedido en diversos equipos (no desaparecido Sporting de Xixón, por exemplo), mais o groso da súa carreira desenvolveuna na Coruña. Que tipo de xogador era?
É difícil definirse a un mesmo. Tanto como persoa como adestrador son disciplinado. Como xogador tamén o era. Sempre fuxín de artificios baleiros. Non era tecnicamente un virtuoso, iso é certo. Centreime no esforzo. Ninguén, coido, puido nunca reprocharme falta de compromiso ou profesionalidade. Despois, coma todo, había a quen lle gustaba e quen aborrecía o meu xogo. Mais sempre me sentín querido polo deportivismo. Sempre. E iso, para un rapaz da casa, é a gasolina que alimenta a túa ambición, as túas ganas de seguir competindo cada xornada. Agora é distinto. O ambiente nos estadios é máis frío. Nos palcos, a xente non alenta como antes se facía. E o resto do estadio está reservado para o público virtual. Eles poden ver os avatares das outras persoas conectadas, polo que ven un estadio cheo. Mais nos vémolo practicamente baleiro. É coma xogar para fantasmas.
Pero esa xente ten altofalantes nos seus asentos?
É certo. E esa xente paga a miña nómina, polo que debo gardarlles respecto. Mais quen son os que se conectan? Se venden un bo paquete na India, por exemplo, máis da metade do estadio está conectada desde Mumbai, Nova Delhi ou Bangalore. Na xornada seguinte, desde Tokio, Osaka ou Nagoia. Pode haber algúns que se animen cun “Dépor, Dépor”, mais non ten nada que ver co espírito de antano. O público dedícase principalmente a apostar ou a especular cos xogadores, a investir neles. Hai unha cotización en directo. Se un dos xogadores fai unha gran xogada, marca un gol, ou está tendo unhas boas estatísticas, compran as súas accións no mercado FSM. Se cae lesionado ou as súas estatísticas empeoran, bulen a vendelas. Prodúcese así un dobre xogo: un xogo deportivo, que é o que nós realizamos no campo, e un xogo mercantil, que é o que fai toda esa xente virtualmente nas bancadas.
Daquela o “espírito do fútbol” morreu?
Se falamos do fútbol estritamente como deporte, non. Seguen xogando once xogadores contra once xogadores e o obxectivo é meter o balón na portería. Se pensamos o fútbol desde unha perspectiva social, morreu hai anos. Sen dúbida. Vós non vivistes o que significou o Deportivo para A Coruña a comezos de século, o orgullo que inxectou nos seus barrios. De ser unha cidade na periferia da periferia, pasou a se converter nun dos centros do universo mediático. Iso enchoupa de optimismo e compacta a comunidade. Agora é diferente. Nós temos o privilexio de que os actuais donos respectan ese legado e mesmo contan coa xente da casa. Mais non nos libra de que, nun futuro, decidan vender a marca e mañá o Deportivo da Coruña teña a súa sede en Berlín, por exemplo. Mirade, se non, o caso do Celta. Para min –e penso que para a maioría de deportivistas –foi unha auténtica mágoa cando levaron a marca a Novosibirsk.
Pensa que o que lle aconteceu ao Celta podería repetirse co Deportivo?
Se o club non marchou de aquí foi, primeiramente, polo compromiso dos actuais donos para que iso non acontecese. Decidiron, polo de agora, apostar por fixar o produto nesta cidade e nesta zona xeográfica. E despois, tamén, porque hai que decatarse que até non hai tantísimos anos estabamos nunha situación bastante calamitosa, nunha situación moi delicada que facía que non fósemos un produto apetecible á hora de investir ou de apostar por esta franquía para levala a unha cidade máis grande ou a un territorio economicamente máis poderoso.
Notámolo, en liñas xerais, un chisco desesperanzado.
Non sei se é esa a palabra. Este fútbol é produto do seu tempo. Pouco ten que ver co que eu coñecín como xogador. Eu prefiro o de antes, claro. Con todo, se lle preguntades… eu que sei… a Manjarín, ou a Claudio, ou a Donato, diranche que eles prefiren o da súa época e non o que eu coñecín. Na miña opinión, agora priman demasiado o físico e a tecnoloxía. É como se evolucionase nun novo deporte. E despois está o que falabamos antes: o feito de xogar para unhas bancadas despoboadas. Mirade, lembro un partido de Segunda División en Guadalaxara. Debeu ser polo 2012 ou 2013. Estaba Oltra como técnico. Nun dos fondos instalárase unha bancada supletoria para os milleiros de deportivistas que viñeran animarnos. No gol da vitoria, que marcou Riki, ducias de seareiros saltaron ao campo a abrazarse cos xogadores. Foi unha tolemia.
Mais iso tampouco era o habitual daquela.
De acordo. Foi unha excepción. Mais agora sería imposible algo así. Como non salten ao campo os VIPS ou os empregados das Tec-Coms…
Xa que antes nos falou daquela idade dourada de finais do século pasado e comezos deste, cal é o seu recordo máis vívido de todo aquilo?
Pois curiosamente a perda dun campionato. Foi o 14 de maio de 1994. Eu tiña nove anos. Fora a casa dun amigo, que vivía moi perto de min, para vermos xuntos o Deportivo-Valencia que decidiría o campionato de Liga. Dependiamos de nós mesmo. Se gañabamos, seriamos campións de liga por vez primeira na historia. O Barça ía gañando, así que só valía a vitoria. No derradeiro minuto, penalti a favor. Djukic dispúxose a lanzalo. E errouno. Eu só puiden chorar. Todo aquel desenlace… Foi demasiado cruel. Volvín chorando á casa. Era un traxecto de apenas uns metros, mais sentino quilométrico. Necesitaba chegar xunta miña nai, abrazala forte e contarlle que o Dépor acababa de perder a liga, agardar o seu consolo. Esa foi a primeira vez que chorei polo fútbol. A última foi cando me retirei. Desde entón non volvín verter unha lágrima polo equipo. Rabechas, moitas. Mais souben manter a compostura.
[Agora sorrí e engurra a fronte. Malia non verter esa bágoa prohibida, si que advertimos un brillo especial nas súas meniñas]
Emociónase?
Rememoro con nostalxia. Como xa dixen, o Deportivo era un orgullo para esta cidade. Pasada esa época, continuou a selo. Ás veces viámolo coma a esa vella mansión comesta pola hedra e a carriza, mais que aínda conserva a arquitectura da súa grandeza. Unha mansión popular, iso si. Construída por mariñeiros, pescantinas, xente que inzou os barrios procedentes das aldeas. Por seareiros e seareiras de tantas vilas galegas ou por emigrantes que renunciaban a esquecer a súa orixe. Na miña época como xogador, por exemplo, era marabilloso ir xogar un venres a Tarragona –estou a falar de Segunda División, ollo! –e encontrar deportivistas nas bancadas. Fósemos onde fósemos, alí estaban. E moitas veces regresaban ás súas casas cunha dolorosa derrota no peto. Mais cando podías darlles unha alegría… Buf! Iso non se pode describir con palabras.
Como aquel gol de Lopo en San Mamés, por exemplo…
Ou de Salomão no Camp Nou! Aqueles foron dous dos momentos máis felices da miña vida futbolística. En San Mamés, o estoupido de ledicia foi tan grande que coido que perdín a visión durante uns segundos. Nese intre, axeonlleime e expulsei toda a rabia acumulada. Foi un esconxuro.
E en contrapartida, houbo tamén momentos tristes.
Vaia se houbo! Os descensos, por exemplo. Ou o ascenso perdido en Mallorca despois de levar vantaxe de Riazor. A aquel ascenso frustrado á Primeira División seguiulle un campionato nefasto en Segunda. Encadeamos daquela dezaoito partidos sen gañar, que se di pronto. Cunha sensación de impotencia terrible. Un bloqueo mental do que non podiamos saír. Até que chegou Fernando Vázquez e cambiou o conto. Por duradeira; por desesperanzadora; por perigosa, mesmo! Aquela foi talvez a época máis dura da miña carreira. Están tamén os descensos, as lesións, algunhas derrotas especialmente dolorosas. Mais así, sostida no tempo, foi aquela unha etapa de depresión xeneralizada que aínda vive na miña memoria. Vós erades aínda moi novos, mais a posibilidade dun descenso a Segunda B que podería supor o colapso da entidade tivémola aquí, a un palmo da cara. Que deportivista quere pasar á historia como cómplice da desaparición do seu club?
Se non me trabuco, foi a tempada interrompida pola pandemia da COVID.
Foi, si. Daquela comezou toda esta leria da asistencia virtual. As ligas perderon millóns e millóns de ingresos ao ter que parar o fútbol. Ante a posibilidade real de que volvese acontecer –como finalmente foi –procuráronse novas estratexias para garantir o negocio. Arcas de Noé para futbolistas e empregados do club, espectadores virtuais, patrocinios, cotizacións en directo… En resumo, todo o que agora vivimos.
Como lembra a súa retirada do fútbol?
Se cadra a mestura de emocións daqueles días foi tal que agora, tratando de rememoralos, véxoos inmersos nunha brétema mesta. Lembro apenas sensacións. Un sorriso amable, un abrazo, unhas palabras cariñosas, uns cánticos na rúa Manuel Murguía… Produciuse cando se tiña que producir e fíxose dun xeito plácido. Aínda que para un futbolista é un momento doloroso, porque abandonas un camiño que emprendiches de neno, tamén é un tempo onde recolles moito agarimo. Finalmente, iso é o que conta. [Cala uns segundos]. Ao final, o único que importa é o cariño da xente. Iso é, polo menos, o que me dita a miña experiencia.
Ben, xa para rematar: que Deportivo imos ver esta tempada que hoxe comeza?
Como non son futurólogo, podo dicir o equipo que eu espero ver sobre o campo. Un equipo que continúe coa personalidade propia que acadou a tempada pasada. Existe un proxecto de longa duración, ben estruturado, que debe continuar a dar os seus froitos. O club soubo facer da necesidade virtude, como se adoita dicir. Apostouse pola formación, recorreuse á xente de casa e, complementariamente, abríronse novos mercados. Agora estanse comezando a ver os resultados.
Destacaría algún xogador?
Non sería elegante facelo. De todos os xeitos, tampouco temos un “xogador franquía”, por así dicilo. Todo o plantel ten un nivel alto.
Daquela non nos vai dar ningún nome?
A ver, estou especialmente orgulloso da xente que comezou a súa andaina no fútbol neste club. Daqueles que, comezando de nenos, conseguiron chegar ao primeiro equipo. Joel, o porteiro. Iago Vázquez, Janusz… Afortunadamente, é difícil escoller.