O domingo 17 de decembro de 1989, nunha tarde destemperada e escura, enfrontáronse en Riazor o Real Club Deportivo da Coruña e o Real Murcia. O encontro, correspondente á xornada 16 da Segunda División, apenas levou até o estadio uns cinco mil espectadores. O xogo tampouco foi gran cousa. Os locais levaron os dous puntos grazas a un tanto do “Fraco” Gil no minuto 3 da continuación, logo dunha primeira metade de insulso tenteo no centro do campo. A partir do gol o Murcia quixo, mais non puido, mentres o Deportivo aguantaba os envites rivais sen excesivo sufrimento.
Nin xestas épicas, nin goles decisivos, nin un gran xogo que conmemorar nestas liñas. Que foi, daquela, o que levou aos viaxeiros cuánticos a desprazarse até aló? Pois unha historia miúda, desas que pasan desapercibidas en anuarios e historias oficiais.
Secundina Outeiro Varela naceu na parroquia de Coruxou, concello de Irixoa, o 29 de setembro de 1922. Con trece anos mudouse á Coruña, onde comezou a servir nunha casa da rúa San Nicolás. Xa en 1940 entrou no persoal de limpeza do Banco Galego de Crédito, emprego que a partir de setembro de 1947 combinou co de responsábel do bar da tribuna de Riazor.
Durante máis de corenta e dous anos, esta muller foi testemuña invisíbel da historia do club. Nas vésperas do Nadal de 1989, Secundina acude por derradeira vez ao seu posto de traballo tras a barra da bancada. O sorriso na boca, aínda que murcho e cercado de engurras, ficou perenne durante máis de catro décadas. Hoxe, porén, a inevitábel xubilación pousa na súa cara un velo de tristura.
Ninguén da directiva do club se achegou a saudar a Secundina. Non houbo homenaxe na megafonía, nin insignia conmemorativa, nin aplauso fechado da bancada. Só os vellos socios, xa amigos, se achegaron no descanso a regalarlle bicos e apertas, compensación pequena –mais gorentosa– despois de tantas conversas, brincadeiras e sorrisos ao longo dos anos.
Chimparon os viaxeiros até aquela tarde. Unha lúa chea, esbrancuxada, esvaecíase no azul pálido do ceo de decembro. Os paxaros calaran no cantón, expectantes. Subimos o pescozo das gabardinas e avanzamos cara ao estadio, sorteando paseantes incómodos e remuíños de po.
Tal e como xa sabiamos pola nosa condición de crononautas, o partido foi aburrido de solemnidade. Aínda así, gozamos do talento dun novísimo Francisco González Pérez (contaba daquela con 20 aniños), da velocidade de Gil, da contundencia de Lasarte (“saca el machete”, cantaba a bancada de Xeral) ou dos movementos en ataque de Manuel Mosquera.
Tras os noventa minutos de rigor, recollemos as nosas almofadiñas do asento e dirixímonos cara ao bar da Tribuna. Alí encontramos a Secundina, ataviada cun mandilón de raias verticais brancas e azuis, aínda coas marcas do ferro en mangas e ombreiros.
Achegámonos e saudámola cun sorriso, que ela correspondeu malia emoción do momento.
«Son vostedes os tolos da prensa, os que enviaron o fax ao club?», espetounos. «Por que tolos?», quixemos saber, divertidos. «Quen se non dous tolos ían querer entrevistar a unha vella que vende coca-colas e cervexas…».
Se cadra tiña razón Secundina e non eramos máis que dous tolos. Aínda así, comezamos a entrevista.
Dígame, Secundina: vostede comezou a traballar no estadio en 1947. Que recorda daqueles inicios?
Ai! Non me tratedes de vostede, que me facedes sentir aínda máis vella do que son! Daqueles inicios, sinceramente, o que máis lembro é o maleducada que era a xente.
E logo como é iso?
Pois así como llo digo. Eu era unha muller nova, e ao fútbol só viñan homes. Habíaos de lei, claro! Mais a maioría mirábante por riba do ombro. Non sei se por nova, por muller, ou por estar detrás dunha barra a servir.
Mais, co tempo, iría mellorando a túa relación cos clientes?
Ai, non lles quedou outra! O primeiro ano colléronme de pánfila, mais o segundo xa amosei as gadoupas.
[Secundina ri, amosando dúas ringleiras de dentes pequeniños e sorprendentemente brillantes para a súa idade].
Que xogadores son os que destacarías daquela primeira época?
A ver, como xogador Juanito Acuña, o noso “Xanetas”. Era o símbolo do club. Despois, como guapo, quedo con Chao, que tiña así porte de actor de cinema.
[De novo unha gargallada. Xa desde o comezo, ademais de cómoda, intuímos que ha de ser unha conversa alegre].
E dos de agora?
Téñolle cariño a todos. Se cadra aos dous rapaciños estes de Ribeira un pouco máis. Dá xenio velos xogar!
E como foi que entraches a traballar no bar do estadio?
O meu marido (que Deus o teña na gloria!) era o responsábel de alugar as almofadiñas para os asentos. Soubo que andaban a procurar alguén para atender aquí, e faloulle de min ao responsábel. “Preferimos un home”, díxolle este. “Agarda a coñecer á miña señora”, respondeu el. E así foi.
Daquela facías tándem co teu marido?
Facía, ho! Eu daba descanso ás gorxas e el aos cus… Aínda que así dito soe mal! [Secundina escacha da risa. Tan contaxiosa é que os viaxeiros acabamos tamén por rir até chorar]
O meu fillo máis vello, Tomás, veu tamén unha tempada para botar unha man. Mais eu cansei de velo aquí. Tiven que pórme seria. El era un rapaz novo e gustábanlle os cartos, claro. Díxenlle: “Pola semana a estudar, e os domingos a pasear. Os cartos douchos eu”. Queixouse un pouco, aínda que finalmente me fixo caso. E a cousa funcionou, si señor! Estudou para mestre e agora dá clases en Betanzos.
Despois da xubilación: seguirás vindo ao estadio como espectadora?
Non.
Vaites! Nin o dubidaches un intre.
Porque é algo que teño moi pensado. Eu gárdolle moito agarimo a este club, mais xa papei frío dabondo todos estes anos. A partir de agora, a escoitar os partidos na radio, tranquiliña na casa.
E que futuro lle ves ao Deportivo? Es optimista?
Hai que ser optimista sempre. Sen optimismo non te moves. Para que estamos aquí? Para aguantar até morrer? Aquí, neste estadio, celebraranse campionatos.
Véxote moi convencida, Secundina! Lembra que o Deportivo está na Segunda División, e que economicamente tampouco está a pasar un bo momento…
Dígoo como o sinto. Na vida hai momentos bos e momentos malos. Os de agora son regulares, mais todo cambia. Non fomos subcampións no 50? [Secundina bótase a recitar unha ladaíña, como se estivese na misa]: Acuña, Franco, Pedrito, Botana, Moll, Ponte, Guimeráns, Dieste, Ponce, Tino e Cheché. Vaia equipazo, eh? Pois isto pódese repetir. Mesmo mellorar. Hai que ter fe sempre!
Pois con iso ficamos. Que sexas moi feliz, Secundina.
Sereino, abofé. Teño forza, teño uns netos preciosos, e agora teño tamén tempo para pasalo con eles. Así que moitas grazas por lembrarvos de min.
Non se merecen.
E cando dicides que sairá publicada a entrevista?
Antes do Nadal, seguramente.
[Faltounos, claro, concretar o ano]
